नवी दिल्ली:
भारताचे 50वे मुख्य न्यायमूर्ती डी.वाय. चंद्रचूड यांनी आज आपल्या दोन वर्षांच्या कार्यकाळानंतर निरोप घेतला. आपल्या शेवटच्या दिवशी त्यांनी सेरेमोनियल बेंचवरून एक भावनिक संदेश दिला आणि न्यायव्यवस्थेतील आपल्या योगदानाचा आढावा घेतला.
अखेरचा निरोप:
मुख्य न्यायमूर्ती चंद्रचूड म्हणाले, “उद्या पासून मी न्याय देऊ शकणार नाही, पण मला समाधान आहे.” त्यांनी आपल्या रजिस्ट्रार ज्यूडिशियलसोबतच्या हलक्या-फुलक्या प्रसंगाची आठवण सांगितली, “काल संध्याकाळी माझ्या रजिस्ट्रारने विचारले की समारंभ कधी सुरू करायचा? मी सांगितले की, दुपारी 2 वाजता, पण माझ्या मनात विचार आला की, शुक्रवारच्या दुपारी 2 वाजता कोण येणार? की मी फक्त स्वतःचाच चेहरा स्क्रीनवर पाहत राहीन?”
न्यायालयातील अनुभव आणि कृतज्ञता:
मुख्य न्यायमूर्ती चंद्रचूड यांनी न्यायाधीशांची भूमिका एका तीर्थयात्रीप्रमाणे असल्याचे वर्णन केले, ज्यांनी न्यायालयात येऊन सेवाभावाने काम केले. त्यांनी न्यायालयातील महान न्यायाधीशांचे स्मरण केले आणि न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांच्याकडे बेंच सोपवताना त्यांना सक्षम नेते म्हणून गौरविले. “जर मी न्यायालयात कधी कोणाला दुखावले असेल, तर मला माफ करा,” असे म्हणत त्यांनी जैन धर्मातील “मिच्छामी दुक्कडम्” या वाक्याचा उल्लेख केला, ज्याचा अर्थ आहे “माझे सर्व चुकीचे कृत्य माफ व्हावीत.”
न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांची प्रतिक्रिया:
नवनियुक्त मुख्य न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांनी चंद्रचूड यांना “न्यायव्यवस्थेतील रॉक स्टार” म्हणून संबोधले आणि त्यांच्या कार्याचे कौतुक केले. त्यांनी एक मजेदार किस्सा सांगितला की, चंद्रचूड यांना समोसे आवडतात, आणि त्यांच्या बहुतेक बैठकींमध्ये समोसे दिले जात, तरीही ते स्वतः मात्र समोसे खाणे टाळत.
महत्त्वपूर्ण निर्णय आणि न्यायालयातील सुधारणा:
मुख्य न्यायमूर्ती चंद्रचूड यांच्या कार्यकाळात अनेक ऐतिहासिक निर्णय झाले. त्यांनी जम्मू-काश्मीरमधील कलम 370 रद्दबातल ठरविणाऱ्या घटनापीठाचे नेतृत्व केले. त्यांनी 2024च्या सप्टेंबरपर्यंत निवडणुका घेण्याचा आदेश दिला आणि लवकरात लवकर राज्याचा दर्जा पुनर्स्थापित करण्याचे निर्देश दिले.
समलिंगी विवाहांना मान्यता देण्यासाठी विशेष विवाह कायद्यात बदल करण्यास नकार दिला असला तरी, LGBTQ+ समुदायाला प्रतिष्ठेने आणि भेदभावाशिवाय वागवण्याचे निर्देश दिले.
निवडणूक बॉण्ड योजनाही रद्द करण्याचा निर्णय त्यांनी घेतला, ज्यामुळे राजकीय फंडिंगमध्ये पारदर्शकता आणण्यावर भर दिला.
सुधारणा आणि नवीन उपक्रम:
मुख्य न्यायमूर्ती चंद्रचूड यांच्या कार्यकाळात सर्वोच्च न्यायालय परिसरात विविध सुधारणा करण्यात आल्या. यामध्ये दिव्यांग व्यक्तींना सक्षम बनविणारे मित्ती कॅफे सुरू करण्यात आले, महिला वकिलांसाठी स्वतंत्र बार रूमची सुविधा निर्माण केली आणि सर्वोच्च न्यायालयाच्या परिसराचे सुशोभीकरण करण्यात आले.
न्यायमूर्ती डी.वाय. चंद्रचूड यांच्या निवृत्तीने न्यायालयात एक नवीन अध्याय सुरू होणार आहे, परंतु त्यांनी आपल्या कामाने एक अमिट छाप सोडली आहे, ज्याचे स्मरण कायम राहील.
