मोबाईलच्या अतिवापरामुळे आजकालच्या तरुणांवर होणारे दुष्परिणाम खूपच गंभीर आहेत. मोबाईल हे जीवनातील महत्वाचे साधन बनले असले तरी, त्याच्या अतिवापरामुळे अनेक शारीरिक, मानसिक, आणि सामाजिक समस्या निर्माण होत आहेत.

१. शारीरिक दुष्परिणाम:

•   डोळ्यांचे आजार: सतत स्क्रीनवर पाहण्यामुळे डोळ्यांवर ताण येतो, ज्यामुळे डोळे लाल होणे, डोळ्यातून पाणी येणे, आणि डोळ्यांचे थकवा यांसारखे आजार होतात. याला डिजिटल आय स्ट्रेन असेही म्हटले जाते.
•   मान व पाठीचा त्रास: मोबाईल वापरताना चुकीच्या पद्धतीने बसल्यामुळे तरुणांमध्ये मान व पाठीचा त्रास वाढत आहे. याला टेक्स्ट नेक सिंड्रोम म्हणतात.
•   झोपेची समस्या: रात्री उशिरापर्यंत मोबाईल वापरल्यामुळे आणि ब्लू लाईटच्या एक्सपोजरमुळे झोप नीट लागत नाही, ज्यामुळे दिवसादरम्यान थकवा आणि झोप न येणे यासारख्या समस्या वाढत आहेत.

२. मानसिक दुष्परिणाम:

•   अधीरता आणि तणाव: सतत सोशल मीडियावर राहण्याने तरुणांमध्ये अधीरता, तणाव, आणि चिंता वाढण्याचे प्रमाण जास्त आहे. तुलना करण्याची वृत्ती आणि मान्यता मिळवण्याची गरज यामुळे ते तणावाखाली येतात.
•   एकलकोंडेपणा: मोबाईलवरील व्यस्ततेमुळे प्रत्यक्ष जीवनात माणसांशी संवाद साधण्यात तरुण कमी पडतात, ज्यामुळे सामाजिक संबंध तुटून एकलकोंडेपण येते.
•   लक्ष कमी होणे: मोबाईलवर वेळ घालवल्यामुळे अभ्यास किंवा कामावर लक्ष केंद्रित करण्यात अडचणी येतात. याचा परिणाम शैक्षणिक आणि व्यावसायिक आयुष्यावर होतो.

३. सामाजिक दुष्परिणाम:

•   आक्रमक वागणूक: गेम्स आणि सोशल मीडियावरील आक्रमक कंटेंट पाहिल्यामुळे तरुणांमध्ये आक्रमकता वाढू शकते.
•   वैवाहिक आणि कौटुंबिक संबंधांवर परिणाम: मोबाईलच्या अतिवापरामुळे कुटुंबातील लोकांशी संवाद कमी होतो, ज्यामुळे कौटुंबिक नाती ताणली जातात आणि त्या कारणाने नातेसंबंध तुटण्याची शक्यता वाढते.

उपाय:

•   मोबाईलच्या वापरावर मर्यादा ठेवणे, स्क्रीन टाइम कमी करणे, आणि शारीरिक क्रिया वाढवणे हे काही प्रभावी उपाय आहेत.
•   झोपेच्या आदल्या काही तासांमध्ये मोबाईल वापर टाळल्याने झोप चांगली लागते.
•   कुटुंबातील सदस्यांनी आणि मित्रांनी प्रत्यक्षात वेळ घालवणे हे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी उपयुक्त आहे.

मोबाईल वापरणे आवश्यक आहे, पण त्याचा अतिवापर टाळणे आणि संतुलित जीवन जगणे गरजेचे आहे.